Jakie są polskie tradycje wielkanocne?

Polskie tradycje wielkanocne są mocno związane z symboliką tego okresu. O których warto wiedzieć i pamiętać? Dowiedz się, jakie tradycje są typowe, skąd się wzięły i jakie jest ich znaczenie.

Wielkanoc od lat związana z polską tradycją

Wielkanoc to najważniejsze święto we wszystkich odłamach religii chrześcijańskiej i od wieków jest związana w polską tradycją. To czas refleksji, odnowy duchowej oraz radości. Wiele zwyczajów ma podłoże religijne, jednak nawet one przeszły w wielu domach po prostu do polskiej tradycji.

Warto przyjrzeć się szczególnie tym zwyczajom, które są związane ze sposobem podawania żywności. Wiele z nich dotyczy właśnie szeroko rozumianego „stołu”, ponieważ to przy nim spotyka się rodzina, rozmawiając i zacieśniając więzi. Współcześnie często także ateiści wykorzystują wielkanocne zwyczaje, ponieważ część z nich jest nierozerwalnie połączona nie tylko z religią, ale również po prostu ze społecznymi tradycjami.

40 dni postu przed świętami Wielkanocy

Jeszcze przed Wielkanocą rozpoczyna się jedna z najważniejszych tradycji: Wielki Post. Trwa on przez 40 dni, od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty. Ma on wymiar duchowy i materialny. W tym okresie wierni są zachęcani do rezygnacji z hucznych przyjęć, słodyczy, alkoholu czy ograniczenia rozrywek różnego rodzaju. Zachęca się również do ograniczenia jedzenia, np. spożywania maksymalnie jednego posiłku do syta. W tzw. dni ścisłe postu, czyli w Środę Popielcową oraz Wielki Piątek tradycyjnie nie spożywa się mięsa (poza rybami). Co ciekawe, post nie jest obowiązkowy dla dzieci oraz osób powyżej 60. roku życia.

Polska tradycja święcenia pokarmów w Wielkanoc

Jedną z najbardziej charakterystycznych, polskich tradycji wielkanocnych jest święcenie pokarmów w Wielką Sobotę. W ten dzień rodziny przygotowują koszyczki z produktami, które będą spożywane na świątecznym stole. Ponadto każdy z produktów ma jakieś tradycyjne znaczenie. Na przykład kolorowe pisanki to symbol nowego życia, chleb jest związany z dostatkiem, chrzan oznacza siłę i witalność, a masło dobroć i obfitość.

Cała rodzina lub jej przedstawiciele (często dzieci lub młodzież) wybierają się wówczas do kościoła na święcenie, gdzie kapłan bądź diakon prowadzi nabożeństwo organizowane wyłącznie w ten jeden dzień w roku. Dla wielu osób to piękna tradycja rodzinna, w której chętnie biorą udział nie tylko najmłodsi.

Dzielenie się jajkiem podczas wielkanocnego śniadania

Najważniejszym posiłkiem w Wielkanoc jest wspólne, rodzinne śniadanie. Niemal w każdym domu na stole rozłożone są jajka, w tym część ze święconki z dnia poprzedniego. Zgodnie z tradycją, każdy powinien spróbować takiej pisanki, dlatego też – jeśli jest ich za mało – można podzielić je na mniejsze części.

Niektóre rodziny urządzają również „bitwę na jajka”. Każdy bierze do ręki ugotowane jajko w skorupce, aby następnie uderzać wzajemnie w swoje jaja, sprawdzając, które wytrzyma najdłużej bez rozbicia.

Żurek i barszcz biały – tradycyjne wielkanocne zupy

W czasie Wielkanocy tradycyjnie podaje się żurek lub barszcz biały. Te dwie trochę podobne do siebie zupy od wieków goszczą na polskich stołach. Obydwie przygotowywane są na bazie zakwasu, jednak tworzy się je z innych zbóż. Żurek przygotowuje się na zakwasie z mąki żytniej, a barszcz – z mąki pszennej. Dlatego też ten drugi jest nieco łagodniejszy w smaku. Często serwuje się je z białą kiełbasą, boczkiem i jajkiem wielkanocnym.

W niektórych rejonach polski wyodrębniły się specjalne sposoby na serwowanie tych dań w Wielkanoc. Na przykład, na Śląsku żurek podawany jest na talerz wraz z tłuczonymi ziemniakami.

Jakie są tradycyjne ciasta wielkanocne?

Wielkanoc to również czas serwowania dość charakterystycznych deserów. Jednym z nich jest mazurek – płaskie, bardzo słodkie ciasto, przygotowywane z kruchego spodu, pokrytego warstwą kajmaku, czekolady lub dżemu. Często ozdabia się go tak, aby wzór kojarzył się z Wielkanocą, np. tworząc obrazy pisanek, zajączków czy króliczków.

Innym ciastem, często przygotowywanym w tym czasie, jest drożdżowa babka wielkanocna. Często aromatyzuje się ją wanilią, bakaliami czy skórką cytrynową. Można przygotować również sernik, czy keks.

W Polsce wschodniej przygotowuje się również Paschę – tradycyjny deser z tłustego twarogu, masła, jajek i bakalii.

Aby przygotować tego typu ciasta, możesz wykorzystać wygodne foremki do pieczenia, które znajdziesz w ofercie sklepu Gerlach.

Śmigus-Dyngus, czyli lany poniedziałek

W Poniedziałek Wielkanocy istnieje dobrze znana Polakom tradycja polegająca na polewaniu się wodą. Dawniej było to związane z zachowaniem płodności i z rytuałem oczyszczenia. Uznawano, że dziewczyna, która została w ten dzień polana wodą, szybko znajdzie męża. Współcześnie jest to raczej zabawa, kontynuowana szczególnie przez dzieci i nastolatków.

Siuda Baba – krakowski zwyczaj ludowy

Śmigus-Dyngus jest jednym z najbardziej znanych zwyczajów obchodzonych w Poniedziałek Wielkanocny, ale nie jedynym. Na przykład w Małopolsce organizowany jest pochód Siudej Baby. Organizuje go grupa młodych mężczyzn, z których kilku przebiera się w tradycyjne krakowskie stroje. Jeden z nich zaś przebiera się w podartą sukienkę z koralami, brudzi twarz oraz dłonie, a następnie wyrusza w podróż po wsi lub mieście, brudząc twarze napotkanych ludzi za pomocą kremu wymieszanego z sadzą.

Co ciekawe, do dziś Siuda Baba jest uznawana za wiejski symbol i pojawia się wśród lokalnej sztuki rękodzielniczej. W dalszym ciągu w Małopolsce można dostać również pamiątki związane z tą postacią.

Polskie tradycje wielkanocne – czy warto je kontynuować?

Polskie tradycje wielkanocne to nie tylko obrzędy religijne. To unikalne przepisy i zachowania, niepowtarzane w żadnym innym rejonie świata. To dziedzictwo, które świadczy o pochodzeniu i losach dawnych mieszkańców Polski. Mają duże znaczenie kultowe. Tradycje oraz ich podtrzymywanie są również ważne dla budowania rodzinnych i społecznych więzi – tworzenie czegoś razem, wspólnie i zgodnie, może przybliżać do siebie osoby, które na co dzień nie są wcale szczególnie blisko. Dlatego też, choć nie każdy musi je kontynuować, warto o nich pamiętać i przekazywać wiedzę o nich dalej.